نسيم

‍ 

شرح

مثال: پلیس در جاده تابلو زده: «سرعت زیاد= حادثه»؛ همه این جمله را می پذیرند اما از باب «مُقتَضِی» نه از باب «وعده»؛ چراکه برخی هم بوده اند که گاه با سرعت زیاد رانندگی کرده اند، اما دچار حادثه نشده اند. در واقع این جمله می گوید: سرعت زیاد، اقتضای تصادف را دارد، ولی ممکن است مانعی پیش آید که تصادف رخ ندهد.

اینگونه احادیث نیز، از باب بیان «مُقتَضِی» است نه بیان «وعده»؛ یعنی کسی که مقتصدانه و با قناعت(که غیر از خسیس بودن است) زندگی می کند، اقتضا دارد که فقیر نشود، همان طور که انسانی که ولخرجی می کند و مسرِفانه زندگی می کند، این اقتضا را دارد که تنگدست شود، ولی تمام اینها در فرضی است که «مانعی» پیش نیاید.

مثلاً ممکن است کسی مسرفانه زندگی کند و فقیر نشود، چون دچار قانون «استدراج الهی» شده(عذاب تدریجی) و خدا او را به حال خود واگذاشته است؛ یا ممکن است کسی با قناعت زندگی کند، ولی گاهی دچار فقر هم بشود، چون قانونِ «امتحان الهی» اقتضا کرده که مدتی او را به فقر بیازماید.

در هرحال همانطور که گاهی راننده محتاط در جاده، تصادف می کند، یا راننده بی احتیاط به سلامت می رسد، ممکن است که «مسرف» فقیر نشود و «قانع» فقیر شود.

اما در هرحال همه انسان ها، راننده محتاط یا انسان «قانع و مقتصد» را ستایش می کنند و او را به سلامت یا عدم فقر نزدیک تر می بینند؛ و همه انسان ها، راننده بی احتیاط و انسان مسرف را ملامت کرده و او را به مرگ یا فقر نزدیک می بینند.